ماگماتیسم کلسیمی-قلیایی پلیو-کواترنر آذربایجان(شمال باختر ایران) و مقایسة آن با ماگماتیسم مشابه در خاور ترکیه

Authors

  • علی عامری گروه زمین شناسی دانشکدۀ علوم طبیعی دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
  • محسن مؤذن گروه زمین شناسی دانشکدۀ علوم طبیعی دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
  • محسن موید گروه زمین شناسی دانشکدۀ علوم طبیعی دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
  • محمد هاشم امامی پژوهشکده علوم زمین، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران
  • منصور وثوقی عابدینی دانشکدۀ علوم زمین دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
  • نصیر عامل‌ گروه زمین شناسی دانشکدۀ علوم طبیعی دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
Abstract:

       ماگماتیسم کلسیمی- قلیایی با سن پلیو ـ کواترنری در منطقه آذربایجان و شمال باختر ایران به شکل‌های گوناگون از جمله آتشفشان چینه‌ای، گنبد و روانه‌های آتشفشانی ظاهر شده و شامل آتشفشانی- آواری‌ها، بازالت­های آندزیتی، آندزیت، داسیت، ریوداسیت و ریولیت است. این مجموعه آتشفشانی با مرز دگرشیب بر روی واحدهای رسوبی با سن میوسن قرار دارد. بررسی ترکیب شیمیایی سنگ­های حد واسط تا اسید نشان می­دهد که ماگمای تشکیل دهنده سنگ‌های یاد شده کلسیمی- قلیایی است و با نسبت  Na2O / K2O> 1مشخص می­شود و در محدوده ماگماهای پتاسیم متوسط و متاآلومینوس قرار می‌گیرند. این سنگ‌ها غنی‌شدگی در LILE، و U و تهی‌شدگی در عناصر Y،Nb  و HREE نشان می‌دهند. الگوی عناصر خاکی کمیاب این سنگ‌ها به شدت تفریق یافته است و فاقد بی‌هنجاری‌ منفی Eu است. محیط زمین‌ساختی این سنگ‌ها در محدوده کمان­های ماگمایی پس برخوردی و کمان‌‌های حاشیه قاره‌ای فعال قرار می‌گیرد. ادامه همگرایی صفحه­های عربستان و اوراسیا پس از برخورد در اواخر میو- پلیوسن به اوج خود رسیده و سبب ستبرشدگی، کوتاه شدگی و فرا‌خاست قابل توجه پوسته در شمال باختر ایران و خاور ترکیه شده و فلات مرتفع  ایران- ترکیه را به‌وجود آورده است. در اثر به‌هم خوردن و آشفتگی در ترازهای حرارتی و فراخاست،  گوشته سست کر‌ه‌ای دچار ذوب بخشی با آهنگ کم، با حضور گارنت در بازمانده شده است و ماگمای بازی قلیایی تشکیل شده است. صعود ماگمای بازی داغ و استقرار آن در پوسته سبب توسعه ذوب بخشی در این ناحیه شده و ماگماهای اسیدی تشکیل شده است. این ویژگی باعث شده است که ابتدا ماگمای اسید از ذوب پوسته و محصولات پرتابی آن خارج شده و سپس ماگمای بازی قلیایی فوران کند، لذا وجود سری‌های معکوس آتشفشانی که در آن واحدهای بازالتی قلیایی اولیوین‌دار در بالا  و سنگ­های حدواسط تا اسیدی در زیر قرارگرفته­اند، از علائم فعالیت آتشفشانی دونمایی(بایمودال) در پلیو- کواترنر آذربایجان است. ماگمای هیبرید حاصل از آمیختگی ماگمای اسیدی با منشأ پوسته‌ای و بازی با منشأ گوشته مولد سنگ­های حدواسط بوده است. ویژگی‌های شیمیایی دو ماگما با هم متفاوت بوده و یکی از آنها خاصیت کلسیمی- قلیایی داشته و دیگری قلیایی- بازی است. در تحول ماگمایی سنگ­های آتشفشانی پلیو-کواترنر آذربایجان فرایندهای (AFC) نیز مؤثر بوده است و این مسئله با شواهد کانی شناسی و نمودارهای تغییرات عناصر اصلی و جزئی قابل درک است. مقایسه شواهد زمین‌شناختی و ویژگی­های زمین‌شیمیایی واحدهای آتشفشانی شمال باختر ایران و خاور ترکیه در پلیو-کواترنر نشان می­دهد که سیر تحولی یکسانی در تکوین ماگمای این مناطق وجود داشته است.  

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

نقش زمین‏ ساخت و ماگماتیسم در تکامل تراورتن‏ های تخت‏ سلیمان، شمال‏ باختر ایران

در منطقه تخت سلیمان، در فرودیواره گسل چهارطاق، تراورتن ها گسترش قابل توجهی دارند. در شکل گیری تراورتن های این منطقه سه عامل موثر است، عامل اول ماگماتیسم و گرادیان زمین گرمایی بالا در منطقه است، و عامل دوم رسوبات کربناته در فاصله بین منشا گرما در عمق، و چشمه های تراورتن ساز در سطح زمین است، که محلول گرمابی می تواند مواد لازم جهت تشکیل تراورتن را از آنها تامین نماید، و عامل سوم، وجود گسل و شکستگی...

full text

ماگماتیسم ژوراسیک و کرتاسه در ناحیه مری- اسبکشان، شمال- شمال باختر زیر پهنه درونه- کاشمر (خارتوران)

این منطقه بخش کوچکی از ناحیه ساختاری سبزوار است که در بین استان‌های سمنان و خراسان رضوی جای دارد. در این ناحیه سن کهن‌ترین سنگ‌های رسوبی،  ژوراسیک میانی است و همراه با آنها افق‌هایی از گدازه‌های ریولیتی -  ریوداسیتی با گرایش کلسیمی-  قلیایی وجود دارند. پیدایش نخستین گدازه‌های بازالتی با گرایش قلیایی همراه با دایک‌های دیابازیک در کنار افق‌هایی از سنگ‌آهک‌های کرتاسه پایین بوده است. از طرفی، حجم ب...

full text

پتروژنز ماگماتیسم مافیک- حد واسط خاور سنندج: رهیافتی نو با پایش موشکافانه شواهد زمین‌شیمیایی

سنگ‌های ماگمایی شرق سنندج در شمال پهنه سنندج- سیرجان، بخشی از کوهزاد زاگرس، شامل چندین توده نفوذی است که در حین فرورانش روبه‌ شمال‌شرق پوسته اقیانوسی نئوتتیس به‌زیر بخش ایرانی پلیت اورازیا پدید‌آمده‌اند. از شرق سنندج تا گلالی، سنگ‌های مافیک - حدواسط به سن ژوراسیک پسین رخنمون‌هایی قابل‌توجه در توده‌های کنگره، سرنجیانه، بلبان‌آباد، قروه، شانوره و گلالی به‌خود اختصاص‌داده‌اند. این سنگ‌ها، کالک‌آلک...

full text

سنگ‌زایی بازالتهای پلیو ـ کواترنری آذربایجان (شمال غرب ایران) و مقایسه آنها با بازالتهای مشابه در شرق ترکیه

The Plio–Quaternary volcanic eruptions have made basaltic lavas in NW Iran and Azerbaijan. Basaltic lavas with prismatic structure cover the Plio-Pliostocene volcano-sedimentary or Quaternary alluviums. The studied regions are situated in Azerbaijan provinces in areas of Monnavar, Herris, Ahar, Kaleibar, Mahabad, Salmas, Maku, Marand, Sarab and Zunuz. The studied sample rocks are olivine basalt...

full text

پترولوژی و ژئوشیمی مخروط‌های آتشفشانی پلیو-کواترنری بوبک و سیخ‌کوه، باختر نهبندان، خاور پهنه لوت

مخروط­های آتشفشانی کوه بوبک و سیخ­کوه در جنوب خاوری استان خراسان جنوبی و در شمال و جنوب باختری  شهرستان نهبندان واقع شده اند. از دیدگاه تقسیم بندی زمین شناسی ساختاری ایران آنها متعلق به پهنه لوت می باشند. این مخروط­ها عمدتاً از سنگهای آذرین خروجی تراکی بازالت، و تراکی آندزیت تشکیل شده­ و دارای  بافت غالب پورفیریتیک هستند. کانی­های اصلی سازنده آنها پلاژیوکلاز، پیروکسن، الیوین، هورنبلند و بیوتیت و...

full text

مروری بر ماگماتیسم پالئوزوئیک در بخشی از ایران مرکزی

To investigate the characteristics of Paleozoic magmatism in Central Iran, the volcanic rocks from some area like Abyane, Zefreh, Bagherabad and Dalmeh have been studied and have been compared to another area like Jahagh and Polekhavand.  The volcanic horizon occurred as lava flows with massive and pillow structures and intermittent with several sediments layers such as sandstones and carbonate...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 18  issue 70

pages  52- 67

publication date 2009-01-20

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023